9 AÑA DESPUES DI 10-10-10 PORFIN TIN MOTIBU PA OPTIMISMO
9 AÑA DESPUES DI 10-10-10 PORFIN TIN MOTIBU PA OPTIMISMO
Kralendijk – Awe ta 9 aña pasá ku Boneiru, meskos ku Sint Eustatius i Saba, siendo teritorio insular den pais Antia Hulandes (ku tabata serka di kai den otro), a keda inkorporá komo entidat públiko i munisipio spesial den estado hulandes. For di e tempu ei a sosodé hopi kos, pero hopi kos tampoko nò. Solamente parsialmente Den Haag a kumpli ku su promesa ku lo a hisa e nivel di fasilidat te na un nivel ku ta akseptabel den Hulanda. Danki na entre otro esfuersonan di e ministerionan enbolbí kalidat di enseñansa i di salubridat a mehorá supstansialmente. Sinembargo riba tereno sosial e progreso ta desepshonante: pobresa no a bira ménos, manera tabata un meta importante, pero al kontrario a oumentá.
Loke ta pèrta ta ku Reino a invertí si den e tareanan ku entrante 10-10-10 el a tuma over for di e anterior pais Antia Hulandes, pero ku no a hasi esaki sufisientemente pa e tareanan ku a bai pa e islanan. Esaki miéntras ku e retraso den mantenshon ku a surgi durante 50 aña bou di gobièrnu sentral na Willemstad ta manifestá su mes den henter komunidat.
Diferente investigashon independiente – entre otro esun di Komishon Spies (2015) – a indiká eksaktamente na unda e problema ta sinta. Un resúmen kòrtiku: e kompensashon liber ku Kolegionan Ehekutivo ta haña pa ehekutá nan tareanan (komparabel ku fondo munisipal) ta muchu tiki, ministerionan no ta sinkronisá nan trabounan ku otro i nan ta wak Hulanda Karibense muchu hopi atraves di un brel hulandes. Banda di esei a supestimá e falta di forsa di ehekushon di di e aparato gubernamental lokal. Pa ta honesto: e instabilidat gubernamental riba nos isla ta hasi nos ko-responsabel pa e resultadonan desepshonante di e relashon ku e pais madre. I nos gobernantenan di e tempu ei na kaminda pa 10-10-10 sigur pa loke ta trata maneho di pobresa mester a eksigí pa kumpli mesora.
Ta bon pa siña di pasado, pero seguidamente mester wak prinsipalmente dilanti. Aunke e retrasonan riba hopi tereno – tin ora teribel i agudo – ta grandi, mi ta optimista. Desde algun luna mi ta sinti un kambio, no serka tur ministerio, mandatario i ámtenar ainda, pero esei – mi ta asumí – ta un kestion di tempu. E dianan aki mi bishita di trabou na Den Haag ta hasi e sintimentu aki solamente mas fuerte. Den tur kombersashon ku mi hiba mi ta señalá un disponibilidat kresiente pa kumpli ku e promesanan ku a keda atras for di 10-10-10 i tuma medidanan ku ta kondusí na e mehorashon di kalidat di bida riba nos isla ku ta altamente nesesario, prinsipalmente di e gruponan mas vulnerabel. Tin vários splikashon pa e kambio ku ta duna speransa aki: e Akuerdo Intergubernamental ku na novèmber 2019 a sera ku gobièrnu hulandes, e elekshon di Konseho Insular di luna di mart ku a trese stabilidat polítiko i e konfiansa mutuo ku ta biniendo bèk. Ta bini aserka ku e desishon di Gabinete pa nombra un mandatario ku un portofolio den kua e relashon ku e partinan karibense di Reino ta okupá un lugá importante, a resultá hopi bon. Sekretario di estado Knops ta mustra un enbolbimentu grandi, ku segun mi opinion ta sinsero. Loke sigur ta yuda tambe ku formashon di komprenshon di parti di Den Haag ta ku e ta bini ku su kolega-mandatarionan pa laga nan mira ku tin ora realidat ta otro ku loke dokumentonan atministrativo ta indiká.
Den e karta ku e sekretario di estado na nòmber di Gabinete dia 4 di òktober último a manda pa Tweede Kamer mi ta mira puntonan di referensia pa hasi e koperashon entre Reino i e entidatnan públiko mas efektivo i ku esei mas fruktífero pa nos suidadanonan. Den e karta ei Kolegio Ehekutivo di Boneiru ta lesa ku gobièrnu hulandes ta dispuesto pa:
– den konsulta ku Entidat Públiko Boneiru stipulá un perspektiva final relashoná ku eliminashon di retraso riba nivel di fasilidat;
– konhuntamente determiná un agènda di ehekushon (lesa: planifikashon), inkluso e medionan korespondiente;
– yuda i invertí den fortifikashon di gobièrnu lokal i e forsa di ehekushon di aparato gubernamental;
– investigá kiko ta nesesario pa hasi posibel pa Entidat Públiko Boneiru por ehekutá e tareanan insular korespondiente adekuadamente i
– fortifiká e funshon di duna direkshon di ministerio di Asuntunan Interno i
Relashonnan den Reino di manera ku e aktividatnan di e ministerionan ta mihó sinkronisá ku otro i ku stipulashon di prioridat di Entidat Públiko Boneiru.
Kontenido i tono di e karta ta ilustrá ku tin un otro bientu, ménos friu, ta supla for di Den Haag. E úniko kos ku mi lo tin gana di mira ta ku pa loke ta trata e elaborashon nos ta bai mas rápido.
9 JAAR NA 10-10-10 EINDELIJK REDEN VOOR OPTIMISME
Kralendijk – Vandaag 9 jaar geleden werd Bonaire net als Sint Eustatius en Saba van eilandgebied in het (op instorten staande) land Nederlandse Antillen als openbaar lichaam een bijzondere gemeente in het Nederlandse staatsbestel opgenomen. Er is sindsdien veel gebeurd, maar ook veel niet. De belofte van ‘Den Haag’ dat het voorzieningenniveau naar een binnen Nederland aanvaardbaar niveau zou worden getild is slechts ten dele nagekomen. De kwaliteit van het onderwijs en de gezondheidszorg is mede dankzij de inspanningen van de betrokken ministeries substantieel verbeterd, in het sociale domein is de vooruitgang echter teleurstellend: de armoede is niet, zoals een belangrijke doelstelling was, afgenomen, maar juist toegenomen.
Wat wringt is dat het Rijk wel geïnvesteerd heeft in taken die het per 10-10-10 van het voormalige land Nederlandse Antillen heeft overgenomen, maar dat dit in onvoldoende mate is gedaan voor de die bij de eilanden zijn belegd. Terwijl het in 50 jaar onder de centrale regering in Willemstad opgebouwde achterstallig onderhoud zich over de volle breedte van de samenleving manifesteert.
Verschillende onafhankelijke onderzoeken – waaronder dat van de Commissie Spies (2015) – hebben trefzeker de vinger op de zere plek gelegd. Kort samengevat: de vrije uitkering die de eilandbesturen krijgen om hun taken uit te voeren (te vergelijken met het gemeentefonds) is te laag, ministeries werken langs elkaar heen en kijken te veel met een
Haagse bril naar Caribisch Nederland. Daarnaast is het gebrek aan uitvoeringskracht van het lokale overheidsapparaat onderschat. Eerlijk is eerlijk: de bestuurlijke instabiliteit op ons eiland maakt ons medeverantwoordelijkheid voor de tegenvallende resultaten van de nieuwe relatie met het moederland. En onze toenmalige bestuurders hadden in de aanloop naar 10-10-10 zeker ten aanzien van het armoedebeleid boter bij de vis moeten eisen.
Het is goed lering te trekken uit het verleden, maar vervolgens vooral vooruit te kijken.
Hoewel de achterstanden op veel terreinen – soms schrijnend – groot zijn, ben ik optimistisch gestemd. Ik proef sinds enkele maanden een kentering, nog niet bij alle ministeries, bewindslieden en ambtenaren, maar is – neem ik aan – een kwestie van tijd. Mijn gevoel wordt dezer dagen door mijn werkbezoek aan Den Haag alleen maar versterkt. Ik signaleer in alle gesprekken die ik voer een groeiende bereidheid de nog niet ingeloste beloften uit 10-10-10 alsnog gestand te doen en maatregelen te nemen die leiden tot de hoognodige verbetering van de kwaliteit van leven op ons eiland, in het bijzonder van de meest kwetsbare groepen.
Voor deze hoopvol stemmende ommekeer zijn meerdere verklaringen: het sluiten in november 2018 van een Bestuursakkoord met de regering, de eilandsraadsverkiezingen van maart die politieke stabiliteit hebben gebracht en terugkerend wederzijds vertrouwen. Daar komt bij dat het besluit van het kabinet een bewindspersoon aan te stellen in wiens portefeuille de relatie met de Caribische delen van land en Koninkrijk een belangrijke plaats inneemt heel goed is uitgepakt. Staatssecretaris Knops toont een grote – naar mijn beleving oprechte – betrokkenheid. Wat zeker ook helpt bij de begripsvorming aan Haagse kant is dat hij collega-bewindslieden meetroont om ze te laten zien dat de werkelijkheid soms anders is dan uit ambtelijke stukken blijkt.
In de brief die de staatssecretaris op 4 oktober jl. namens het kabinet naar de Tweede Kamer heeft gestuurd zie ik aanknopingspunten om de samenwerking van het Rijk met de openbare lichamen effectiever en daarmee voor onze burgers vruchtbaarder te maken. Het Bestuurscollege van Bonaire leest in die brief dat de regering bereid is:
– in overleg met het openbaar lichaam Bonaire ten aanzien van het wegwerken van de achterstand in het voorzieningenniveau een eindperspectief te bepalen;
– gezamenlijk een uitvoeringsagenda (lees: planning) vast te stellen, inclusief bijbehorende middelen;
– te helpen bij cq. te investeren in de versterking van het lokaal bestuur en de uitvoeringskracht van het ambtelijk apparaat;
– te onderzoeken wat er voor nodig is het OLB in staat te stellen de hem toebehorende taken adequaat uit te voeren en
– de regiefunctie van het ministerie van BZK te versterken opdat de activiteiten van de ministeries beter op elkaar èn op de prioriteitstelling van het OLB worden afgestemd.
Inhoud en toon van de brief illustreren dat er een andere, minder kille wind vanuit Den Haag waait. Het enige dat ik graag zou zien is dat we in de uitwerking meer vaart maken.
