DISKURSO DIPUTADO TJIN ASJOE: KICKOFF MASTERPLAN 2030 

DISKURSO DIPUTADO TJIN ASJOE: KICKOFF MASTERPLAN 2030 

 

Kralendijk –  Kolegio Ehekutivo ya kaba a indiká esei awe mainta: tin algún aspekto úniko ku ta karakterisá nos isla. Entre otro e echo ku nos ta papia kuater idioma. Tambe e echo ku riba nos isla nos ta biba den pas ku otro ku asina tantu diferente nashonalidat i kultura i nos konekshon ku naturalesa, tantu ku tera komo ku laman, nos por konsiderá komo algu spesial. Pa siglonan largu tera i laman a proveé nos ku tur loke nos tabatin mester: kuminda, kos di bebe i protekshon kontra solo. Ku rason nos ta agradesido pa tur loke e isla aki a nifiká pa nos. Nos amor pa e isla aki i pa otro no tin límite.

Mi por yama mi mes un produkto di e amor aki. Mi tata a bini di Sürnam i tabatin sanger chines-kreol. Mi mama tabatin rais aleman i indjan i mi a lanta komo mucha hòmber boneriano ku tabatin tur e karakterístikanan aki ta kore den su benanan. Un mucha hòmber boneriano ku tabata hunga ku su amigunan den Antriol i tabata bai kana rònt pa deskubrí e milagernan di Boneiru, e milagernan di kultura boneriano i e milagernan di naturalesa boneriano. Di mi mayornan, mi famia, mi bisiñanan, mayornan di mi amigu- i amiganan, dosentenan i mèntòrnan mi tabata siña kon spesial Boneiru ta. Algu ku semper kaba mi tabata sinti den profundidat di mi ser, pero ku komo mucha mi no por a vosiferá asina bon.

Te ora ku mi a bini den kontakto ku Miguel Pourier i tabata apsorbá su palabranan sabio. El a bisa entre otro: ‘Nos ta buska e ekilibrio entre kresementu ekonómiko sostenibel i maneho di kultura i naturalesa – ‘Nos ta goberná pa e siguiente generashonnan i no pa e siguiente periodo di gobernashon i ‘Nos tin ku pone nos asuntunan na òrdu, e ora ei niun hende no tin nada di bisa bo’. Te ainda diariamente e palabranan aki ta resoná den mi kabes i nan a bira mi motivashon a base di kua awendia mi ta hasi kosnan manera mi ta hasi nan. Na mes momentu ta mi soño tambe rumbo pa 2030 ku nos lo por hasi e tres frasenan aki realidat.

Laga nos dal un paso den tempu i hasi si fuera ya kaba nos a resultá riba e Boneiru di aña 2030.

Un turista ta aterisando riba nos isla i for di den avion e ta mira tur e mulinanan di bientu i pènelnan solar ku ta proveé nos isla ku kasi 100% di energia sostenibel. Leu aya e ta mira kon empresanan inovativo ta rondoná e parke di alga. E avion ku ta bula riba biodisel ta aterisá riba un di e mihó pistanan di aterisahe di área karibense i e terminal nobo di mas sostenibel na mundu ta sòru ku nos komo Boneiru for di e promé minüt ku un turista yega, nos por ofresé e servisio ku ta kuadra ku un isla ku ta boga pa un komunidat di 4 pa 5 strea.

Un taksista kariñoso ta hiba e turista un hotèl chikitu ku nan a kaba di traha i yen di orguyo e ta konta tokante nos isla i tur loke e turista por hasi aki nan. Entretantu ta mas ku 50 aña pasá ku a lanta Parke Marino Nashonal i nos a selebrá esei en grande. Organisashonnan i sambuyadónan sostenibel rònt mundu entretantu sa kon spesial ta ku ya kaba e Parke Nashonal aki ta eksistí mitar siglo i nan ta bini Boneiru spesialmente pa sambuyá i gosa di nos mundu bou di awa bon protehá. Naturalesa i bienestar di animal na Boneiru ta hopi apresiá riba mapa mundial. Boneiru komo Blue Destination ta bibu!

Bonerianonan ta hasi esei ku asina tantu atenshon, amor i konsiensia pa naturalesa ku a bini ku programanan kompletu pa hasi investigashon kon pa maneha naturalesa bon, sabiendo ku nos isla ekonómikamente den un grado importante ta dependé di turismo. E diferente organisashonnan a kontratá un kantidat grandi di habitante di Boneiru komo eksperto i nan ta kompartí konosementu di hopi siglo kon pa biba den ekilibrio ku naturalesa.

Na aña 2019 Boneiru a firma un Declaration for the Oceans (un Deklarashon tokante Oséanonan) ku Union Oropeo i otro paisnan i teritorionan ultramar pa protehá oséanonan. Awor, 11 aña despues, Boneiru por yama su mes un di e ambasadornan ku mundu ta mira riba dje pa loke ta trata kon ta anda na un manera sostenibel ku laman.

Na aña 2019 durante de Konferensia Kickoff Masterplan, Boneiru a firma tambe un MOU pa bira parti di e UNLocal2030 Network pa stimulá i implementá e Metanan di Desaroyo Sostenibel di Nashonnan Uní. Esaki a brinda Boneiru hopi oportunidat durante e último 11 aña. Kate, mi ta gradisí bo pa e oportunidat ku bo a duna Boneiru awe pa firma e MOU aki 

Laga nos bai aña 2030. Tambe pa medio di koperashon ku partnernan stratégiko Boneiru a hasi un eskoho klarito na interes di e generashonnan ku ta bini i kontínuamente ta buska e mihó maneranan pa stimulá kresementu ekonómiko sostenibel. Mediante bon konsulta ku tur stakeholder durante e último añanan riba nos isla, Boneiru komo Blue Destination a kuminsá biba pa tur hende i tur hende por splika kiko Blue Destination ta nifiká pa nan. 

 

E taksista ta splika ku no solamente nos mundu bou di awa ta bale la pena pa bishitá, pero ku nos isla mes tambe tin hopi sitio bunita pa ofresé, entre otro e pueblo outéntiko Rincon i Parke Washington-Slagbaai. Na parti sùit di nos isla tin produkshon di salu na un manera sostenibel. Banda di esei ta usa e saliñanan komo fuente sostenibel di energia i kuminda i sobre todo hendenan por gosa di nos flamingonan ros bunita. Tin hopi deporte akuátiko ta tuma lugá riba laman i te ainda ku orguyo Boneiru ta karga e nòmber Children of the Wind.

Sowieso deporte ta importante na Boneiru. E taksista ta konta ku nèt siman pasá ku hopi honor nos a risibí e kampion di beisbòl i un siman promé e kampion mundial di wentsùrf. E último añanan Boneiru a invertí hopi den deporte i  awor aki nos ta mira esei bèk den forma di resultadonan magnífiko. E turista ta mira kon e wowonan di e taksista ta bria ora ku e ta konta kon riba medionan sosial el a mira bandera di Boneiru bula na e otro banda di mundu pasobra un deportista boneriano a bira kampion mundial.

Nan ta sigui kore riba nos kamindanan boneriano ku entretantu tur ta drechá i agradabel pa kore riba dje pa tantu nos habitantenan komo pa turistanan. Nos muchanan na un manera seif por kore riba nan baiskel bai skol riba kaminda di baiskel ku ta separá for di e kaminda di outo. Pa turistanan spòrtif tambe tin rutanan bunita trahá, asta pa bai Rincon. Algun empresario nobo, startups, a tuma kurashi i ta hür outo i baiskel di koriente riba nos isla, loke ta hopi bon si bo ke aportá na un mihó medio ambiente.

Na kaminda pa hotèl e taksista i e turista ta pasa den Playa. Sentro di Playa ta drechá, hopi hende ta bishitá e pakusnan i e patrimonio kultural di nos isla ta bria den solo i ta laga tur hende mira ku Boneiru ta trata su edifisionan históriko ku hopi afekto.

Tin un barku di turista mará na waf. E taksista ta splika ku Boneiru a hasi un eskoho konsiente pa traha solamente ku kompanianan di barku di un nivel kualitativamente haltu. Nos isla i su tesoronan ta muchu vulnerabel i muchu presioso pa turismo di masa. Mésun kos ta konta pa nos hotèlnan. Kaminda ta posibel lo ‘upgrade’ tur hotèl hasi nan di 4 òf 5 strea i lo konstruí solamente hotèl chikitu di 4 òf 5 strea aserka. No ta konstruí e hotèlnan aki mas na kosta.

E turista ta puntra kua ta e mihó lugánan pa bai kome i e taksista ta kont’é kon úniko ta ku pa un gran parti Boneiru por proveé den produktonan produsí lokalmente. Pa esei ta usa awa shinishi purifiká, ku kua den ún tiru ta logra dos meta: ta reusá awa shushi purifiká i e no ta resultá mas riba nos koralnan. Riba nan karchi di menú mayoria restorant ta hasi uso di produktonan lokal i nan ta hasi propaganda pa esei serka e turistanan. Bo ke kome un piská fresku-fresku saká for di laman ku berdura sabrosísimo produsí lokalmente? Nos isla ta ofresé bo hopi posibilidat, for di trùk di pan i restorant chikitu lokal te asta restorant di strea.

E turista ta hopi impreshoná pa loke el a mira kaba den e tempu kòrtiku ku e ta riba nos isla i e ta puntra e taksista kon tur esaki por ta posibel. E taksista ta bira su kara wak e turista i e ta splika ku semper bonerianonan a stima nan pida baranka i hopi konsiente i ku hopi rèspèt nan a anda ku desaroyo di nan isla.

Na 10-10-10 Boneiru a bira un entidat públiko, un munisipio spesial di Hulanda. Durante e promé añanan despues di 10-10-10 nan a renobá partikularmente asuntunan públiko manera nos skolnan, kazèrne di brantwer i hòspital. Den e añanan despues a duna hopi atenshon na aspektonan sosial di nos komunidat, entre otro kombatimentu di pobresa. A hasi e fasilidatnan básiko igual ku esunnan di e parti oropeo di nos pais.

E taksista ta sigui splika ku ta hopi bon ku tur hende riba nos isla tin sufisiente entrada pa pasa luna kuné. Awor aki nos muchanan tambe ta haña un oportunidat ekivalente pa krese i laga nan potensial manifestá. Tin programa pa tur hende pa sigui siña i tur habitante di Boneiru sa den kua direkshon nan ta trahando pa bai ku otro: Boneiru komo promé Blue Destination, Boneiru komo embahador pa hopi isla i organisashon rònt mundu ku ke siña kon bo por krese na un manera ekonómiko sostenibel i kon bo ta hasi esei den ekilibrio ku maneho di kultura i naturalesa. Nos tin un klima polítiko stabil, un di e eksigensianan pa por hasi tur eseinan. Koperashon ku e parti oropeo di nos pais ta bon i e aparato atministrativo di Boneiru kualitativamente a bai dilanti enormemente loke ta hasi bida di nos habitantenan di Boneiru muchu mas fásil. Ku esei nos habitantenan ta haña mas tempu pa hasi loke nan gusta hasi mas tantu: gosa di nan pida baranka, Boneiru!

Na yegada na hotèl e turista ta baha for di e taksi i e ta duna e taksista un tep gordo pa su storianan yen di pashon tokante Boneiru. E ta kla pa gosa di su vakashon!

Esaki ta djis un di e hopi maneranan pa wak futuro di Boneiru. Awe nos ta pone un di e promé pasonan riba e biahe konhunto aki den direkshon di e Boneiru di 2030. Pa mi i pa henter Kolegio Ehekutivo ta un honor pa traha i ehekutá e Plan Maestro 2030 ku boso aporte. Sinembargo nos no por hasi esaki nos so i nos ta spera ku mediante e kontribushonnan di boso tur konhuntamente nos por pone nos skoudernan bou di esaki pa nos por hasi e palabra sabí di Miguel Pourier realidat.

Mi ta deseá boso hopi plaser i éksito durante e próksimo dianan i mi ta anhelá e siguiente pasonan.

 

TOESPRAAK GEDEPUTEERDE TJIN ASJOE: KICKOFF MASTERPLAN 2030

 

Kralendijk – Mijn collega’s in het Bestuurscollege gaven het vanochtend al aan: ons eiland kenmerkt zich door een aantal unieke aspecten. Waaronder het feit dat wij vier talen spreken. Ook dat wij met zoveel verschillende nationaliteiten en culturen op ons eiland vredig samenleven en onze verbintenis met de natuur, zowel met het land als de zee zijn bijzonder te noemen. Het land en de zee hebben ons eeuwenlang voorzien van alles wat we nodig hadden; eten, drinken, beschutting tegen de zon. We zijn terecht dankbaar voor alles wat dit eiland voor ons heeft betekend. Onze liefde voor dit eiland en voor elkaar kent geen grenzen.

Van deze liefde mag ik mijzelf een product van noemen. Mijn vader kwam van Suriname en had chinees-creools bloed. Mijn moeder had Duitse en indiaanse wortels en ik groeide op als Bonairiaans jongetje die al deze verschillende trekken door zijn aderen heeft stromen. Een Bonairiaans jongetje dat met zijn vriendjes in Antriol speelde en op ontdekkingstocht ging naar de wonderen van Bonaire, de wonderen van de Bonairiaanse cultuur en de wonderen van de Bonairiaanse natuur. Ik leerde van mijn ouders, mijn familie, mijn buren, de ouders van vriendjes en vriendinnetjes, leraren en mentoren hoe speciaal Bonaire was. Iets wat ik altijd al diep van binnen voelde maar als kind niet goed onder woorden kon brengen. 

Tot ik in contact kwam met Miguel Pourier en zijn wijze woorden tot me nam. Hij zei onder andere “Wij zoeken naar de balans tussen duurzame economische groei en cultuur- en natuurbeheer” – “Wij besturen voor de volgende generaties en niet voor de volgende bestuursperiode” en “Wij dienen orde op zaken te stellen, dan heb je geen hulp nodig en heeft niemand je iets te vertellen”. Deze woorden resoneren nog dagelijks in mijn hoofd en zijn de drijfveren geworden op basis waarvan ik vandaag de dag de dingen doe zoals ik ze doe. Het is ook meteen mijn droom richting 2030 dat we deze drie zinnen realiteit kunnen maken.

Laten we een stap in de tijd nemen en doen alsof we al in het Bonaire van het jaar 2030 beland zijn. 

Een toerist landt op het eiland en ziet vanuit het vliegtuig al de windmolens en zonnepanelen die ons eiland voorzien van bijna 100% duurzame energie. In de verte ziet hij dat het algenpark omringd wordt innovatieve bedrijven. Het op biodiesel vliegende toestel landt op een van de beste landingsbanen van het Caribisch gebied en de nieuwe, meest duurzame terminal ter wereld zorgt ervoor dat we als Bonaire vanaf de eerste minuut dat een toerist aankomt de service kunnen bieden die hoort bij een eiland dat een 4 tot 5 sterren samenleving nastreeft.

Een vriendelijke taxi-chauffeur brengt de toerist naar een net gebouwd kleinschalig hotel en vertelt vol trots over het eiland en wat er allemaal te doen is. Het is inmiddels ruim 50 jaar geleden dat het Nationale Marine Park opgericht is en dat is grootschalig gevierd. Duurzame organisaties en duikers over de hele wereld weten inmiddels hoe bijzonder het is dat dit Nationaal Park al een halve eeuw bestaat en komen speciaal naar Bonaire om te duiken en te genieten van de goed beschermde onderwaterwereld De natuur en het dierenwelzijn op Bonaire staan hoog aangeschreven op de mondiale kaart. Bonaire als Blue Destination leeft!
De Bonairianen doen dat met zoveel aandacht, liefde en bewustzijn voor de natuur dat er hele programma’s opgezet zijn om onderzoek te doen naar hoe de natuur goed te beheren, wetende dat het eiland economisch in belangrijke mate afhankelijk is van toerisme. Een groot aantal inwoners van Bonaire is aangenomen door de diverse organisaties als experts en delen eeuwenoude kennis hoe in balans te leven met de natuur. 

In 2019 tekende Bonaire een Declaration for the Oceans met de Europese Unie en andere Overzeese landen en gebieden om de oceanen te beschermen. Bonaire mag zich nu 11 jaar later een van de ambassadeurs noemen waar de wereld naar kijkt voor wat betreft de duurzame omgang met de zee. 

In 2019 during the Kickoff Masterplan Conference, Bonaire also became part of the UNLocal2030 Network to stimulate and implement the Sustainable Development Goals of the United Nations. This brought Bonaire many opportunities over the last eleven years.
Kate, I thank you for the opportunity you give to Bonaire today to become part of the UNLocal2030 Network. Thank you!

Laten we terug naar het jaar 2030. Bonaire heeft mede door samenwerking met strategische partners een duidelijke keuze gemaakt in het belang van de volgende generaties en zoekt continue naar de beste wegen om duurzame economische groei te stimuleren. Door goed overleg afgelopen jaren met alle stakeholders op het eiland, is Bonaire als Blue Destination gaan leven voor iedereen en kan iedereen uitleggen wat Blue Destination voor hem of haar betekent. 

De taxichauffeur legt uit dat niet alleen de onderwaterwereld de moeite waard is om te bezoeken, maar dat ook het eiland zelf hele mooie plekken te bieden heeft, waaronder het authentieke stadje Rincon en het Washington-Slagbaai Park.
Aan de zuidkant van het eiland wordt zout op duurzame wijze gewonnen. Daarnaast wordt het ook gebruikt als duurzame bron voor energie en voedsel en kunnen mensen bovenal genieten van de mooie roze flamingo’s. Er wordt volop op gesport op het water en Bonaire draagt nog steeds met trots de naam Children of the Wind.

Sport is sowieso belangrijk op Bonaire. De taxi-chauffeur vertelt dat net vorige week de baseball kampioen onthaald is en die week daarvoor de wereldkampioen windsurfen. Bonaire heeft afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de sport en dat begint zich nu steeds meer uit te betalen in klinkende resultaten. De toerist ziet de glinstering in de ogen van de taxi-chaufeur als hij vertelt hoe hij via social media de vlag van Bonaire zag wapperen aan de andere kant van de wereld omdat een Bonairiaanse wereldkampioen is geworden.

Ze rijden door over de Bonairiaanse wegen die inmiddels allemaal zijn opgeknapt en comfortabel begaanbaar zijn voor zowel inwoners als toeristen. Kinderen kunnen veilig naar school fietsen via vrijliggende fietspaden. Ook voor sportieve toeristen zijn er mooie routes aangelegd, zelfs naar Rincon. Een paar startups hebben de stoute schoenen aangetrokken en verhuren elektrische auto’s en fietsen op het eiland, wel zo goed als je wil bijdragen aan een beter milieu.

Onderweg naar het hotel komen de taxi-chauffeur en de toerist door Kralendijk. Het centrum is opgeknapt, de middenstand heeft veel aanloop en het cultureel erfgoed van het eiland straalt in de zon en laat zien dat Bonaire zijn historische gebouwen koestert.

Er ligt een cruiseschip in de haven. De taxichauffeur legt uit dat Bonaire een bewuste keuze gemaakt heeft om alleen nog met kwalitatief hoogstaande rederijen te werken, het eiland en zijn schatten zijn te kwetsbaar en te kostbaar voor massatoerisme. Datzelfde geldt voor de hotels, waar mogelijk worden alle hotels geüpgrade naar 4 of 5 sterren en worden er alleen nog maar kleinschalige 4 of 5 sterren hotels bijgebouwd. Deze hotels worden niet meer gebouwd langs de kuststrook.

De toerist vraagt wat de beste plekken zijn om te gaan eten en de taxi-chauffeur geeft aan hoe uniek het is dat Bonaire voor een groot gedeelte kan voorzien in lokaal geproduceerde producten. Er wordt daarvoor gezuiverd grijswater gebruikt, waarmee twee vliegen in één klap worden geslagen: gezuiverd afvalwater wordt hergebruikt en het komt niet meer op het koraal terecht.
De meeste restaurants maken op hun menukaart gebruik van lokale  producten en adverteren daarmee naar de toeristen. Wil je een vers gevangen vis met overheerlijke lokaal geproduceerde groente eten? Het eiland biedt je vele mogelijkheden, van lokale tentjes tot zelfs sterrenrestaurants. 

De toerist is erg onder de indruk wat hij in die korte tijd dat hij op het eiland is al gezien heeft en vraagt de chauffeur hoe dit allemaal mogelijk is. De chauffeur draait zijn hoofd naar de toerist en legt uit dat de mensen van Bonaire altijd van hun stukje rots, hun pida  Baranka gehouden hebben en zeer bewust en respectvol met de ontwikkeling van hun eiland zijn omgesprongen.

Bonaire is in 10-10-10 een openbaar lichaam, een bijzondere gemeente, geworden van Nederland. In de eerste jaren na 10-10-10 werden met name de publieke zaken zoals de scholen, de brandweer en het ziekenhuis opgeknapt. In de jaren daarna werd er veel aandacht besteed aan de sociale aspecten van de samenleving, waaronder de bestrijding van de armoede. De basisvoorzieningen zijn gelijk getrokken met die van het Europese deel van het land.

De taxi chauffeur legt verder uit dat het heel fijn is dat iedereen op het eiland voldoende inkomen heeft om de maand rond te komen. Kinderen krijgen nu ook een gelijkwaardige kans op te groeien en hun potentieel tot uiting te laten komen. Er zijn programma’s voor iedereen om te bijven leren en alle inwoners van Bonaire weten waar ze met elkaar naartoe werken; Bonaire als eerste Blue Destination, Bonaire als ambassadeur voor vele eilanden en organisaties wereldwijd die willen leren hoe je duurzaam economisch kunt groeien en hoe je dat in balans met cultuur- en natuurbeheer doet.
Er is een stabiel politiek klimaat, een van de vereisten om dit allemaal te kunnen doen. De samenwerking met het Europese deel van het land is goed en het ambtelijk apparaat van Bonaire heeft een enorme kwaliteitsslag gemaakt wat het leven van de inwoners van Bonaire een stuk makkelijker maakt. Daarmee krijgen de inwoners ook meer tijd datgene te doen wat ze het liefste doen; genieten van hun stukje rots, Bonaire!

De toerist stapt uit bij het hotel en geeft de vriendelijke taxi-chauffeur een flinke tip voor zijn passie-volle verhalen over Bonaire; Hij heeft zin in zijn vakantie!

Dit is slechts een van de vele manieren om naar de toekomst van Bonaire te kijken. Vandaag zetten  we een van de eerste stappen op deze gezamenlijke reis naar het Bonaire van 2030. Het is voor mij en het gehele Bestuurscollege een eer met uw input het Masterplan 2030 te mogen maken en uit te voeren. Dit kunnen wij echter niet alleen en wij hopen dat door de bijdragen van u allen we gezamenlijk de schouders eronder kunnen zetten en we de wijze woorden van Miguel Pourier realiteit kunnen maken.

Ik wens u heel veel plezier en succes aankomende dagen en kijk zeer uit naar de volgende stappen.