Diskurso di gezaghèber riba Dia di Boneiru sèptèmber 2023

09/07/2023

E aña aki gobièrnu pa medio di un komishon di preparashon a skohe e tema: Huntu nos ta forma un komunidat.

 

Awe riba dia di nos bandera, mi kier, na promé luga felisitá un i tur ku ta konektá ku nos dushi isla. E aña aki gobièrnu pa medio di un komishon di preparashon a skohe e tema: Huntu nos ta forma un komunidat.

Un tema ku en todo kaso a inspirá mi i butá mi pensa profundamente kon realmente nos sosiedat ta hinka den otro? Den mi buskeda i preparashon mi a yega na algun sifra i realidat, ku mi kier kompartí ku boso awe riba dia di Boneiru.

Nos ta konta aktualmente ku un poblashon di 24.719 habitante. Di e habitantenan aki 33% ta nase na Boneiru i sobra a nase pafo di Boneiru. Banda di e kantidat di habitante, riba e pida baranka aki di apenas 288 kilometer kuadra, ta biba 75 diferente nashonalidat. Esaki ta nifika ku nos ta un komunidat multikultural.

Un gran parti di e suela Boneriano no ta habitá. Pa ta mas eksákto apenas 15%, ekskluyendo e parti ku ta tapá ku awa, ta poblá. Un gran parti di nos superfísie teritorial ta naturalesa puru i uniko ku un variedat grandi di mata i bestia. Banda di esei Boneiru tin un kultura riku ku ta atraé hopi turista.

For di 2010 te ku awor nos poblashon a krese, ku un promedio di 815 habitante pa aña. Esaki sin konta esnan no-dokumentá i otro nan ku ta keda pa un periodo kortiko riba nos isla.

E kresementu no kontrolá aki por tin konsekuensha irevesibel i por kousa un impakto soshal ekonómiko grandi.

Ultimo tempu por konstatá ku e kresementu deskontrolá aki ta trese hopi reto ku n’e.

Djis pa menshoná algun:

• mas outo, mas aksidente, mas viktima,
• mas hende, mas falta di kas pagabel i menos trankilidat,
• mas mucha, mas difísil pa haña kupo na skol,
• mas kas i  hende,  ta nifiká, mas awa i koriente nesesario lokual ta nifiká ku WEB mester oumentá su kapasidat, anto rápido,
• mas sushi di kas ku tur e konsekuensha ku esaki ta trese ku n’e.

I asina por sigui menshoná mas efekto (grandi) debí na kresementu eksplosivo di nos poblashon.

Na aña 1993, 30 aña pasá; un di nos baluartenan a skirbi un vishon pa Boneiru titulá: kresementu ku mantenshon di nos naturalesa i nos kultura.

Ami lo bisa awe, na 2023,  laga nos krese kontrolá ku mantenshon di nos naturalesa, kultura, trankilidat i seguridat. Kaminda kada suidadano ta felis i ta aportá na un Boneiru próspero.

Sin un vishon kla ku ta ser, apliká i kargá ku rèspèt, dor di henter komunidat nos lo pèrde nos karakter outéntiko di nos dushi Boneiru. Ami ta sinti un dolor profundo na mi kurason ora mi mira nos naturalesa i kultura bai perdí.

Pa mantené nos bon kustumbernan kada suidadano sin importá: rasa, sekso, idioma, religion, eskoho politiko, origen soshal, preferensha seksual, posishon ekonómiko, tin pleno derecho :

• di tin un entrada hustu pa por kumpli ku tur NESESIDAT basiko,
• tin derecho riba enseñansa i salubridat di kalidat. Esaki inkluso esnan no dokumenta!
• tin pleno derecho di ser informá adekuadamente i kompleto dor di su órganonan gubermental. Gobièrnu mester ta transparente i prensa tin un ròl importante. Esaki Mi kier enfatisá: SIN PRENSA, NO TIN DEMOKRASIA!
• tur hende tin derecho riba awa, koriente, kas, internet, bon karetera i alimentashon pagabel
• tur hende tin derecho riba trato digno i un aserkamentu respetuoso
• tur suidadano tin derecho riba trato igual
• i kada suidadano tin e pleno derecho i libertat di skohe e pareha ku e ta stima.(deseá)
• Tur hende tin e derecho di ekspresá su mes libremente, pero ku rèspèt. No ta tur (palabra) kos ta di papia!

Un gobièrnu ku su órganonan gubermental ku ta respetá su mes mester krea kondishonnan i derechonan universal pa tin rèspèt, trankilidat,  repartishon hustu i bienestar pa un i tur.

Pero ami, abo i nos tur tin e deber pa  kumpli kabalmente ku reglanan eksistente pa por tin un komunidat sano i próspero. Un komunidat multikultural ta eksihi mas toleransha i komprenshon pa ku otro. Nos bon komportashon indivual ta hasi nos un pueblo respetuoso. Ta pesei banda di tin derecho tin debernan ku ta konta pa kada un di nos.

1. Ban kuida, protehá, eduká i stima kada miembro di famia. No laga ningun hende desampará,
2. Ban respetá na tur momento nos lei i reglanan i yuda korigí kaminda esei ta nesesario. Korda ku ta nos tur huntu ta forma un komunidat,
3. Ban trata kada suidadano i nos bishitantenan tur dia di nobo ku rèspèt i dignidat,
4. Ban kombatí tur forma di deskriminashon,
5. Ban kuida tur nos instalashonnan, playanan, monumentonan, rekursonan natural i tene nos norma i balornan haltu,
6. Ban mantené i fortifiká nos bon kustumber- i tradishonnan,
7. Ban kuida e pèrla,  maraviyoso ku yama Boneiru,
8. Ban tene i hasi Boneiru limpi,
9. Ban respetá outoridat

10. Ban tene i hasi Boneiru mas safe. Ban demonstrá un komportashon mas sigur i ehemplar den tráfiko.
11. Ban ser un digno i gran embahador di e isla aki dor di selebrá nos dia i hisa nos bandera.

A yega e ora di uni forsa,  konosementu i abilidat i krea un sentimentu komun.

Sin krea un kadena humano fuerte e chèns ta grandi ku asta nos lo pèrde e bataya di kambio di klima i kòntròl riba kresementu di nos poblashon.

Finalisando mi ta pidi boso pa lanta para, duna otro un man, brasa otro si ta nesesario i sinti bo parti di un komunidat próspero.

Komo TATA DI PUEBLO mi ta konta ku boso apoyo i sosten pa nos sigui progresá.

TA HUNTU NOS TA FORMA UN KOMUNIDAT

Un biaha mas un felis dia di Boneiru.

 

---

 

Toespraak van de gezaghebber op ‘Dia di Boneiru’ september 2023

07 sep 2023

Dit jaar heeft het eilandbestuur door middel van een voorbereidingscommissie het volgende thema gekozen: Samen vormen wij een gemeenschap.

 

Vandaag op de dag van onze vlag wil ik op de eerste plaats iedereen feliciteren die verbonden is met ons dushi eiland. Dit jaar heeft het eilandbestuur door middel van een voorbereidingscommissie het volgende thema gekozen: Samen vormen wij een gemeenschap.

Een thema die mij in ieder geval heeft geïnspireerd en mij diep heeft laten nadenken over hoe onze samenleving in werkelijkheid in elkaar zit?

Tijdens mijn zoektocht en voorbereidingswerk heb ik enkele cijfers en feiten gevonden, die ik vandaag met jullie wil delen op ‘Dia di Boneiru’ (Bonairedag).

Wij hebben momenteel een bevolking van 24.719 inwoners. Van deze inwoners zijn 33% op Bonaire geboren en de rest is niet op Bonaire geboren. Naast het aantal inwoners heb ik vast kunnen stellen dat er op deze rots van nauwelijks 288 km², 75 verschillende nationaliteiten wonen. Dit betekent dat wij een multiculturele samenleving vormen.

Een groot gedeelte van de Bonairiaanse bodem is niet bewoond. Om exact te zijn: nauwelijks 15%, het gedeelte dat uit waterlichamen bestaat niet meegerekend, is bewoond. Een groot gedeelte van onze territoriale oppervlakte bestaat uit natuur die puur en uniek is, met een grote verscheidenheid aan planten en dieren. Daarnaast heeft Bonaire een rijke cultuur die veel toeristen trekt.

Van 2010 tot nu toe is onze bevolking gemiddeld met 815 inwoners per jaar gegroeid. Dit zonder de ongedocumenteerden en anderen die voor een korte periode op ons eiland verblijven mee te tellen. Deze ongecontroleerde groei kan onomkeerbare gevolgen hebben en een grote sociaaleconomische impact veroorzaken.

De laatste tijd hebben wij kunnen constateren dat deze ongebreidelde groei veel uitdagingen met zich meebrengt. Om een paar op te noemen:

• meer auto’s, meer ongelukken, meer slachtoffers.
• meer mensen, meer gebrek aan betaalbare woningen en minder rust.
• meer kinderen die moeilijker een plaats kunnen krijgen op school.
• meer huizen en meer mensen betekent meer water en stroomverbruik, wat betekent dat de WEB haar capaciteit moet opvoeren en snel ook.
• meer huisafval met alle gevolgen die dit met zich mee kan brengen.

En zo kunnen wij doorgaan met het opnoemen van (grote) effecten, die te gerelateerd zijn aan de explosieve groei van onze bevolking.

In 1993, 30 jaar geleden dus, heeft één van onze grote staatsmannen een visie geschreven voor Bonaire, getiteld: Groei met behoud van onze natuur en cultuur.

Ik zou vandaag, in 2023, zeggen: laten wij gecontroleerd groeien met behoud van onze natuur, cultuur, rust en veiligheid. Waar elke burger gelukkig is en bijdraagt aan een voorspoedig Bonaire.

Zonder een heldere visie die respectvol wordt toegepast en door de hele samenleving gedragen wordt, zullen wij het authentieke karakter van ons dushi Bonaire kwijt raken. Ik voel een diepe pijn in mijn hart als ik zie dat onze natuur en onze cultuur verloren gaat.

Om onze goede gewoonten te behouden heeft elke burger – ongeacht zijn/haar ras, geslacht, taal, religie, politieke keuzes, sociale afkomst, seksuele voorkeur en economische positie – het volle recht om:

• op een rechtvaardig inkomen om te kunnen voldoen aan alle basisbehoeften.
• op onderwijs en gezondheidszorg van hoge kwaliteit. De ongedocumenteerden inbegrepen!
• om correct en volledig door zijn/haar bestuursorganen geïnformeerd te worden. De overheid moet transparant zijn en de pers vervult een belangrijke rol. Hier wil ik de nadruk op leggen: ZONDER PERS IS ER GEEN DEMOCRATIE!
• op water, stroom, een woning, internet, goede wegen en betaalbare voeding.
• op een waardige behandeling en een respectvolle benadering.
• op gelijke behandeling.
• om in alle vrijheid de partner te kiezen waar hij/zij van houdt.
• om zich vrij te kunnen uiten, maar met respect. Niet alles (alle woorden) kan (kunnen) zomaar uitgesproken worden!

Een overheid met haar bestuursorganen die zichzelf respecteren, moeten universele voorwaarden en rechten creëren, zodat er respect, rust, een eerlijke verdeling en welzijn voor iedereen is.

Maar ik, u en wij allemaal hebben de plicht om ons steeds aan de geldende regelgeving te houden om over een gezonde en welvarende samenleving te beschikken. Een multiculturele samenleving vereist meer tolerantie en begrip voor elkaar. Ons eigen goed gedrag dat wij als individu laten zien, maakt van ons een respectvolle samenleving. Daarom bestaan er naast rechten ook plichten die voor ieder van ons gelden.

1. Laten wij goed zorgen voor elk lid van ons gezin, en hen beschermen, opvoeden en van hen houden. Laat niemand aan zijn lot over.
2. Laten wij steeds al onze wetten en regels respecteren en meehelpen corrigeren waar dat nodig is. Vergeet niet dat wij allemaal samen een gemeenschap vormen.
3. Laten wij elke inwoner en onze bezoekers elke dag opnieuw met respect en waardigheid behandelen.
4. Laten wij alle vormen van discriminatie bestrijden.
5. Laten wij goed zorgen voor al onze voorzieningen, stranden, monumenten, natuurlijke rijkdommen en onze normen en waarden hoog houden.
6. Laten wij onze goede gewoonten en tradities behouden en versterken.
7. Laten wij goed zorgen voor de schitterende parel die Bonaire heet.
8. Laten wij Bonaire schoonmaken en schoonhouden.
9. Laten wij de autoriteiten respecteren.

10. Laten wij Bonaire veilig maken en veilig houden. Laten wij een veiliger en voorbeeldiger gedrag laten zien in het verkeer.
11. Laten wij een waardig en groot ambassadeur van dit eiland zijn, door onze dag te vieren en onze vlag te hijsen.

Het moment is gekomen om onze krachten, kennis en vaardigheden te bundelen en een gemeenschappelijk gevoel te creëren. Als wij geen krachtig, menselijk keten creëren, is de kans groot dat wij zelfs de strijd tegen klimaatverandering en de controle over de groei van onze bevolking verliezen.

Afrondend wil ik u vragen om te gaan staan, elkaar een hand te geven, elkaar in de armen te sluiten als dat nodig is en u deel te voelen van een welvarende samenleving. Als BURGERVADER reken ik op uw steun om vooruit te blijven gaan.

SAMEN VORMEN WIJ EEN GEMEENSCHAP

Nogmaals een fijne Dia di Boneiru!