CAft: “Medidanan ta nesasario pa finansa públiko sostenibel”

October 21, 2022 REDAKSHON

21 di oktober 2022

CAft: “Medidanan ta nesasario pa finansa públiko sostenibel”

Oranjestad – Apesar di e rekuperashon ekonómiko fuerte di e ekonomia di Aruba den 2022, e presupuesto di tantu 2022 i di 2023 ta mustra un défisit di finansashon. Konsiderando e tarea formal di refinansamentu ku Aruba ta enfrentá den e añanan benidero i e interes ku ta subiendo, ta di gran importansia pa Aruba realisá surplus entrante aña 2023 di manera ku por redusí e debe nashonal di AWG 5,9 miar. Pa por realisá esaki, ademas di subi entrada, mester redusí gastunan di un forma struktural tambe. Den e kuadro aki reformanan den kuido médiko, e sistema di impuesto i seguridat sosial ta krusial i inevitabel.

Traha pa yega na finansa públiko sostenibel

Ounke ekonomia di Aruba ta rekuperando fuertemente for di fin di aña 2021 i segun e último proyekshonnan di Fondo Monetario Internashonal, na 2022 e Produkto Interno Bruto (PIB) lo superá e nivel di 2019, ta premirá ku e défisit di finansiashon di Pais Aruba lo monta na AWG 113 mion na 2022. Esaki ta ekivalente na 1,8 porshento di e PIB. Aruba ta pará dilanti un gran reto pa redusí e debe nashonal i hiba esaki na un nivel sostenibel mas lihé posibel. Na final di yüni 2022 e debe nashonal di Aruba tabata monta na AWG 5,9 miar; mas ku 90 porshento di e volumen di e ekonomia. E debe nashonal haltu aki ta nifiká ku kasi 19 porshento di e presupuesto ta bai na pago di interes. Ounke ku riba término di mas aña, manera presentá den e proyekto di lei di presupuesto di 2023, ta mustra surplus for di aña 2024, esakinan no ta mará na medida konkreto ku kontenido. Si no tuma na e sumanan ku ophetivo spesífiko aki na konsiderashon, Aruba lo kumpli te na aña 2027 ku e norma di un surplus di por lo ménos 1 porshento di e PIB. Den e kaso ei e debe nashonal nominal lo sigui oumentá te na 2026. Teniendo na kuenta e interes ku ta subiendo i e refinansiamentu konsiderabel den e próksimo añanan, Kolegio di supervishon finansiero di Aruba (CAft) ta keda insistí riba e importansia pa realisá for di aña 2023 un saldo finansiero di por lo ménos 1 porshento di e PIB.

Konseho di Minister di Reino a disidí ku e no ta duna gobièrnu di Aruba un instrukshon pa aña 2022, pero di e otro un banda el a informá bon kla ku Aruba mester realisá un surplus di 1 porshento di PIB den 2023. E proyekto di presupuesto di 2023 no ta kumpli ku e rekerimentu aki. Aruba lo mester hasi un esfuerso hopi grandi pa den e añanan benidero strukturalmente por realisá e surplus aki. Den e último aña aki CAft a duna hopi diferente rekomendashon den e kuadro aki, i e Kolegio tin ku konstatá ku no a sigui nan sufisientemente. Por nota por ehèmpel ku, apesar di un bahada insidental den 2022, e gastunan di produktonan i servisionan ta keda strukturalmente haltu kompará ku e sifranan di e añanan promé ku e pandemia di COVID-19. Te ainda no a supstansiá e motibu dikon mester a subi e gastunan. Tambe anualmente montantenan supstansial ta bai na diferente entidatnan di gobièrnu, entre kua Servicio di limpieza di Aruba (Serlimar), Arubus N.V. i Post N.V. Ta keda mésun importante ku anteriormente pa solushoná e problema struktural den e entidatnan di gobièrnu aki i huntu ku esei tambe e riesgonan mará na nan pa e presupuesto di pais.

Impuesto

Konforme e metanan den e Pakete Nashonal (Landspakket), na fin di 2021 Aruba a anunsiá ku entrante 1 di yanüari 2023 e lo entrodusí kambionan fiskal, manera entre otro introdukshon di impuesto riba balor agregá (BTW). Sinembargo, introdukshon di BTW a keda posponé. Na lugá di esei ta hisa e tarifa di impuesto riba volumen di benta ku 1 porshento, loke ta sigui reenforsá e efektonan di e akshonnan pa evadí pago di impuesto i e riesgo di inkumplimento ku e tipo di impuesto aki. Ta di gran importansia pa Aruba introdusí riba 1 di yanüari 2024 un sistema fiskal fuerte i hustu.

Kuido i seguridat sosial

Baha gastu den kuido i den seguridat sosial ta nesesario pa por garantisá ku e sistema sosial ta keda pagabel pa futuro generashonnan tambe. E instrukshon pa ekonomisá AWG 60 mion pa aña den kuido ta un promé paso den direkshon di un kuido médiko ku finansieramente ta sostenibel, i esaki mester yuda pa e pais riba término kòrtiku no tin mester di kontribuí na paga pa e défisitnan den e Seguro Médiko General (AZV) . Pa motibu ku introdukshon di un lista positivo di medionan remedi i materialnan médiko a kai atras i tambe mirando ku a keda sin introdusí e kontribushon propio, e gastunan di kuido médiko ta keda haltu i AZV ta premirá un resultado negativo pa 2022 i 2023. Ta importante ku e ekonomisashonnan planeá lo keda ehekutá riba término kòrtiku di moda ku lo evitá un défisit, i huntu ku esei tambe un posibel kontribushon di pais.

Riba 20 i 21 di òktober 2022 CAft a hasi un bishita na Aruba i a hiba kòmbersashon ku Gobernador, Minister di Finansa i Kultura, Minister di Transporte, Integridat, Naturalesa i Kuido di Hende Grandi di Edat, Konseho di Minister i Parlamento. Ademas di esaki, CAft a papia tambe ku gerensianan di e Órgano Ehekutivo di Seguro Médiko General, Asosiashon di Hotèl i Turismo di Aruba i Serlimar.

21 oktober 2022

CAft: “Maatregelen nodig voor duurzame overheidsfinanciën”

Oranjestad – Ondanks het sterke economische herstel van de Arubaanse economie in 2022 toont de begroting voor zowel 2022 als voor 2023 een financieringstekort. Gezien de flinke herfinancieringsopgave die er de komende jaren ligt voor Aruba en de oplopende rente, is het van groot belang dat Aruba vanaf 2023 overschotten realiseert zodat de overheidsschuld van AWG 5,9 miljard kan worden verlaagd. Om dit te realiseren dienen naast verhogingen van de baten ook de lasten structureel te worden verlaagd. Hervormingen in de gezondheidszorg, het belastingstelsel en de sociale zekerheid zijn daarbij cruciaal en onvermijdelijk.

Toewerken naar duurzame overheidsfinanciën

Hoewel de economie van Aruba sinds eind 2021 sterk aantrekt en het bruto binnenlands product (bbp) volgens de laatste prognoses van het Internationaal Monetair Fonds in 2022 het niveau van 2019 overstijgt, komt het financieringstekort van het land in 2022 volgens Aruba naar verwachting uit op AWG 113 miljoen. Dit is gelijk aan 1,8 procent van het bbp. Aruba staat voor een grote uitdaging om de overheidsschuld te verminderen en zo snel mogelijk naar een houdbaar niveau te brengen. De overheidsschuld van Aruba bedroeg eind juni 2022 AWG 5,9 miljard; meer dan 90 procent van de omvang van de economie. Deze omvangrijke staatsschuld betekent dat bijna 19 procent van de begroting op gaat aan het betalen van rente. Het meerjarig beeld, zoals gepresenteerd in de ontwerpbegroting (OB) 2023, heeft weliswaar overschotten vanaf 2024, maar deze zijn nog niet met concrete maatregelen ingevuld. Indien deze taakstellende bedragen buiten beschouwing worden gelaten, voldoet Aruba pas in 2027 aan de norm van een overschot van minimaal 1 procent van het bbp. De nominale overheidsschuld zal in dat geval tot en met 2026 nog verder oplopen. Gelet op de oplopende rente en de forse herfinancieringen de komende jaren, blijft het College Aruba financieel toezicht (CAft) het belang benadrukken om vanaf 2023 een financieringssaldo van minimaal 1 procent van het bbp te realiseren.

De Rijksministerraad heeft besloten voor 2022 het bestuur van Aruba geen aanwijzing te geven, maar heeft wél duidelijk gemaakt dat Aruba in 2023 een overschot van 1 procent van het bbp moet realiseren. De OB 2023 voldoet niet aan dit vereiste. Aruba zal nog forse inspanningen moeten leveren om de komende jaren structureel dit begrotingsoverschot te realiseren. Het CAft deed hier het afgelopen jaar verschillende aanbevelingen toe en constateert dat deze in onvoldoende mate zijn opgevolgd. Zo blijven de lasten voor goederen en diensten, ondanks een incidentele verlaging in 2022, structureel hoog ten opzichte van de realisatie in de pre-corona jaren. De noodzaak voor de lastenstijging is nog onvoldoende toegelicht. Ook gaan er jaarlijks substantiële bijdragen naar verschillende overheidsentiteiten, waaronder Servicio di limpieza di Aruba (Serlimar), Arubus N.V. en Post N.V. Het blijft onverminderd van belang om de structurele problematiek binnen deze overheidsentiteiten en daarmee samenhangende risico’s voor de landsbegroting op te lossen.

Belastingen

In lijn met de doelstellingen uit het Landspakket maakte Aruba eind 2021 bekend dat het per 1 januari 2023 belastinghervormingen zou doorvoeren, waaronder de invoering van de belasting over de toegevoegde waarde (btw). Invoering van de btw is echter uitgesteld. In plaats daarvan wordt het tarief van de belasting op bedrijfsomzetten met 1 procent verhoogd waardoor de ontwijkingseffecten en het risico van non-compliance van deze belasting verder worden versterkt. Het is van eminent belang dat Aruba per 1 januari in 2024 een robuust en fair systeem van indirecte belastingen invoert.

Zorg en sociale zekerheid

Besparingen in de zorg en de sociale zekerheid zijn noodzakelijk om de betaalbaarheid van het sociale stelsel ook voor toekomstige generaties te garanderen. De jaarlijkse besparingsopdracht van AWG 60 miljoen voor de zorg is een eerste stap richting een financieel houdbare gezondheidszorg en moet ervoor zorgen dat het land op korte termijn geen bijdrage hoeft te leveren aan de tekorten bij de Algemene Ziektekostenverzekering (AZV). Door vertraging bij het invoeren van de positieve lijst van genees- en verbandmiddelen en het niet doorvoeren van de eigen bijdrage blijven de zorgkosten hoog en verwacht de AZV een negatief resultaat voor 2022 en 2023. Het is van belang dat de voorgenomen besparingen op korte termijn worden uitgevoerd zodat een tekort, en daarmee een eventuele landsbijdrage, wordt vermeden.

Het CAft bracht op 20 en 21 oktober 2022 een bezoek aan Aruba en voerde gesprekken met de Gouverneur, de minister van Financiën en Cultuur, de minister van Transport, Integriteit, Natuur en Ouderenzaken, de ministerraad en de Staten. Daarnaast heeft het CAft ook gesproken met de directies van de Uitvoeringsorgaan Algemene Ziektekostenverzekering, de Aruba Hotel and Tourism Association en Serlimar.