CAft: “Utilisá rekuperashon na benefisio di un ekonomia mas sólido”

Oranjestad – Rekuperashon di ekonomia di Aruba ta kontinuá. Ekonomia a krese ku 12 porshento den 2022, segun e último kálkulonan di Fondo Monetario Internashonal (IMF). Ta spera un kresementu di 5 porshento pa 2023. Komo konsekuensia di entre otro e rekuperashon ekonómiko fuerte aki i e medidanan di impuesto ku a keda anunsiá, pa 2023 ta spera un surplus presupuestario di 1 porshento di e produkto interno bruto (PIB/GDP). Si konsiderá e impakto di e krísis di pandemia durante e último añanan, esaki ta un kambio positivo. Importante ta pa Aruba probechá e momentum aki pa redusí e debe públiko di AWG 5.7 miar na un nivel sostenibel. Pa logra esei, ademas di oumentá su entrada i kobertura insidental, Aruba mester spar èkstra. Den e kuadro aki reforma struktural di kuido di salú i seguridat sosial ta sòru pa mas solides. Kolegio di supervishon finansiero di Aruba (CAft) a pidi atenshon pa esaki durante su bishita na Aruba riba 9 i 10 di febrüari 2023.

 

Traha pa ekonomia resiliente

Ounke Aruba su ekonomia ta rekuperando fuertemente i ta spera un surplus di 1 porshento di e PIB na 2023, preokupashon pa futuro no a kita. E debe pa kada habitante di Aruba ta aproksimadamente AWG 55.000. E futuro generashonnan tin ku karga un debe haltu. Pa e motibu aki ta importante pa Aruba tuma paso pa logra finansa públiko sostenibel. Presupuesto di 2023 ta kumpli ku e norma presupuestario i esei ta un promé paso den e bon direkshon. Sinembargo, pa mantené e tendensia aki i logra surplus mas haltu den e añanan benidero, ta nesesario pa tuma medida adishonal. Importante ta pa Aruba spar stukturalmente mas for di 2023 i no warda te na 2024 pa hasi esaki, manera ta proponé den e presupuesto. E Pakete Nashonal (Landspakket) ta brinda hèrmènt pa esaki, manera mehoramentu di kapasidat di entidatnan gubernamental manera Serlimar i Arubus N.V. pa nan mantené nan mes finansieramente.

 

Impuesto

Entrada fiskal di Aruba lo por subi konsiderablemente, si kumplimentu ku pago di impuesto (compliance) mehorá. CAft ta rekomendá pa den forma diligente tuma medida riba e tereno aki. No solamente esaki lo kontribuí na mehorashon di finansa públiko, si pero tambe na un distribushon mas balansá di e preshon fiskal. Den e kuadro ei CAft ta rekomendá pa rekonsiderá introdukshon di impuesto riba tep. Den liña ku e metanan di e Pakete Nashonal, Aruba ta trahando riba simplifikashon di su sistema fiskal. Pa logra un surplus di por lo ménos 1 porshento di e PIB den 2023, mester formalisá mas pronto posibel e proseso legislativo pa kobra impuesto riba volumen di benta (BBO) na frontera. Ademas, den liña ku rekomendashon anterior di IMF, CAft ta stimulá Aruba pa simplifiká e sistema di impuesto indirekto i sigui ku introdukshon di impuesto riba balor añadi (BTW), manera a keda anunsiá anteriormente.

 

Invershon

Ta nesesario pa invertí, pa hisa ekonomia su kapasidat di bòns bèk i pa oumentá su kapasidat di generá entrada. E suma presupuestá pa invershon den 2023 di AWG 20 mion ta demasiado abou. Invershon dirigí den por ehèmpel, infrastruktura i proyekto di mitigashon i adaptashon na kambio di klima, ta kontribuí na kresementu ekonómiko sostenibel. CAft ta stimulá Aruba pa traha un plan di invershon di mas aña.

 

Kuido di salú i seguridat sosial

Aruba a tuma vários medida kaba pa mehorá e situashon finansiero di su sistema sosial, manera ekonomisashon di e lista positivo. Desaroyonan demográfiko, gastu den kuido i den penshon di behes lo oumentá mas lihé ku entrada den kaso ku e maneho keda igual, pronto lo tin un défisit. Pues mester mira ekonomisashon den kuido i seguridat sosial den e perspektiva di mas aña aki. Ta nesesario pa tuma medida awor pa garantisá ku e sistema sosial ta keda pagabel pa futuro generashonan tambe. Den e konteksto ei CAft ta stimulá Aruba pa yega na kalkulashon profundo di mas aña relashoná ku desaroyo di gastu den kuido di salú.

 

Entrante 1 di febrüari 2023 a nombra señora Lidewijde Ongering komo presidente di Kolegio di supervishon finansiero di Aruba, Kolegio di supervishon finansiero di Kòrsou i Sint Maarten i Kolegio di supervishon finansiero di Boneiru, Saba i Sint Eustatius. CAft a bishitá Aruba riba 9 i 10 di febrüari i a hiba kòmbersashon ku Gobernador, Minister di Finansa i Kultura, Minister di Turismo i Salubridat Públiko, Minister di Transporte, Integridat, Naturalesa i Asuntonan di Adultonan Mayor, Konseho di Minister i Parlamentu. Banda di esei, CAft a kòmbersá tambe ku direktiva di Aruba Trade & Industry Association (ATIA).

---

 

CAft: “Benut herstel ten behoeve van een weerbare economie”

Oranjestad – Het herstel van de Arubaanse economie zet door. In 2022 groeide de economie volgens de laatste inzichten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) met 12 procent. Voor 2023 wordt een groei verwacht van 5 procent. Mede door dit krachtige economische herstel en de aangekondigde belastingmaatregelen wordt in 2023 een overschot op de begroting verwacht van 1 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is, gezien de impact van coronacrisis in afgelopen jaren, een positieve kentering. Het is belangrijk dat Aruba dit momentum aangrijpt om de overheidsschuld van AWG 5,7 miljard terug te brengen naar een houdbaar niveau. Daarvoor moet Aruba naast het verhogen van de baten en incidentele dekkingen, extra besparingen realiseren. Structurele hervormingen in de gezondheidszorg en sociale zekerheid zorgen daarbij voor meer weerbaarheid. Het College Aruba financieel toezicht (CAft) heeft daar tijdens zijn bezoek aan Aruba op 9 en 10 februari 2023 aandacht voor gevraagd.

 

Toewerken naar weerbare economie

Hoewel de economie van Aruba sterk aantrekt en in 2023 een overschot van 1 procent van het bbp wordt verwacht, zijn de zorgen voor de toekomst niet weg. De schuld per Arubaanse inwoner bedraagt circa AWG 55.000. Toekomstige generaties worden opgezadeld met hoge schulden. Het is daarom van belang dat Aruba stappen zet om te komen tot duurzame overheidsfinanciën. De begroting 2023 voldoet aan de begrotingsnorm en dat is een eerste stap in de goede richting. Maar om deze trend vast te houden, en in komende jaren hogere overschotten te kunnen realiseren, zijn echter additionele maatregelen nodig. Het is van belang dat Aruba reeds in 2023 extra structurele besparingen doorvoert, en niet daarvoor wacht tot 2024 zoals in de begroting wordt voorgesteld. Het Landspakket biedt hiervoor een handvat, zoals het verhogen van de financiële zelfredzaamheid van overheidsentiteiten als Serlimar en Arubus N.V.

 

Belastingen

De belastingbaten van Aruba kunnen aanzienlijk worden verhoogd door een verbetering van de lage belastingcompliance. Het CAft adviseert om hiertoe voortvarend maatregelen te treffen. Dat draagt niet alleen bij aan het verbeteren van de overheidsfinanciën, maar ook aan het evenwichtiger verdelen van de belastingdruk. In dat kader adviseert het CAft de invoering van een belasting op fooien opnieuw te overwegen. In lijn met de doelstellingen uit het Landspakket werkt Aruba aan het vereenvoudigen van het belastingstelsel. Om in 2023 een surplus van ten minste 1 procent van het bbp te kunnen realiseren, dient de wetgeving voor het heffen van de belasting op bedrijfsomzetten (BBO) aan de grens zo spoedig mogelijk in formele procedure worden gebracht. Daarnaast moedigt het CAft, in lijn met eerdere aanbevelingen van het IMF, Aruba aan om het stelsel van indirecte belastingen te vereenvoudigen en de eerder aangekondigde belasting op toegevoegde waarde (btw) alsnog in te voeren.

 

Investeringen

Om de economie weerbaarder te maken, en de verdiencapaciteit te verhogen, zijn investeringen nodig.

Het begrote bedrag aan investeringen in 2023 voor AWG 20 miljoen is bijzonder laag. Gerichte investeringen in bijvoorbeeld infrastructuur en klimaatmitigatie- en adaptatieprojecten leveren een bijdrage aan duurzame economische groei. Het CAft spoort Aruba aan om tot een meerjarig investeringsplan te komen.

 

Zorg en sociale zekerheid

Aruba heeft reeds verschillende maatregelen getroffen om de financiële positie van het sociale stelsel te verbeteren, zoals de versobering van de positieve lijst. Door demografische ontwikkelingen zullen echter de uitgaven aan de zorg en het ouderdomspensioen sneller stijgen dan de inkomsten, en ontstaan er, bij ongewijzigd beleid, binnen afzienbare tijd tekorten. Besparingen in de zorg en de sociale zekerheid dienen dan ook in dit meerjarenperspectief bezien te worden. Het treffen van maatregelen nu is nodig om de betaalbaarheid van het sociale stelsel ook voor toekomstige generaties te garanderen. In dat kader spoort het CAft Aruba aan om te komen tot gedegen meerjarenramingen voor de ontwikkeling van de zorguitgaven.

 

Per 1 februari 2023 is mevrouw Lidewijde Ongering benoemd als voorzitter van het College Aruba financieel toezicht, het College financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten, en het College financieel toezicht Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Het CAft bracht op 9 en 10 februari een bezoek aan Aruba en voerde gesprekken met de Gouverneur, de minister van Financiën en Cultuur, de minister van Toerisme en Volksgezondheid, de minister van Transport, Integriteit, Natuur en Ouderenzaken, de ministerraad en de Staten. Daarnaast heeft het CAft ook gesproken met de directie van Aruba Trade & Industry Association (ATIA).