OPINIESTUK: REFLEKSHON RIBA RESPONSABILIDAT DEN SEKTOR PUBLIKO
OPINIESTUK:
REFLEKSHON RIBA RESPONSABILIDAT DEN SEKTOR PUBLIKO
Den kuadro di e di 10 aña di publikashon di e rapòrt di Nation Integrity System (NIS) di
Transparency International (TI) di 2013, Kòrsou Transparente ta organisá e seminario:
‘Integrity in Governance: a prerequisite for sustainable growth in Curaçao ‘ riba diabierne 8
di desèmber 2023, un dia promé ku e dia Internashonal kontra di Korupshon proklamá pa
Nashon Uní. E disertashon prinsipal ta ser duna pa Sra. mr. Lousewies van der Laan,
direktora di Transparency International Hulanda. Promé ku esaki, Sra. dr. Nelly Schotborgh, e
investigadó prinsipal di e rapòrt di TI, lo reflektá riba e desaroyonan for di fecha di
publikashon di e rapòrt.
Den preparashon pa e seminario, Kòrsou Transparente a publiká diferente artíkulo
enfatisando riba rekomendashonnan spesífiko di e rapòrt di TI. E artíkulo aki ta trata e di
kuater rekomendashon prinsipal di e rapòrt di TI, ku ta enfatisá ku Gobièrnu mester traha pa
garantisa menos dependensia i mas responsabilidat den sektor públiko. Ta trata aki di e
kumplimentu di e prinsipionan di bon gobernashon, kaminda tur mekanismo interno
(struktura i proseso) pa garantisa ku dunamentu di kuenta riba akshonnan i integridat
mester ta na lugá. Ta importante pa monitoria kumplimentu di esaki, duna estímulo pa bon
komportashon i sankshoná komportashon indeseá. Den e artíkulo aki, algun aspekto
relashoná ku e rekomendashon aki ta ser trata.
Opservashon di Transparency International di 2013
E rapòrt di TI ta pone enfasis riba e retonan ku sektor públiko ta enfrentá riba tereno di
integridat. E fuerte influensia di e poder ehekutívo den toma di desishon i nombramentu ta
opstakulisá e funshonamentu efektivo di nos sektor públiko. Ta trata aki di metementu
aktivo komo un aktitut pasivo di e poder ehekutívo, kual ta limitá e kapasidat di sektor
públiko pa funshoná efikásmente. A konstatá un falta di mekanismonan di maneho efektivo
pa reglanan di integridat i tambe e ousensia di personanan di konfiansa kaminda
ambtenarnan por diskutí kuestionnan di integridat di un manera konfidenshal. Kompania i
fundashonnan di Gobièrnu ta enkontrá varios reton relashoná ku transparensha i
dunamentu di kuenta i rason. Esaki ta un muestra ku kumplimentu di e kódigo Corporate
Governance no ta na ordu sufisientemente, segun e rapòrt di TI di 2013.
Pa NVnan di Gobiernu na Kòrsou, a drenta na vigor na 2010 e Lei di Corporate Governance i
e Besluit di Kódigo Corporate Governance di Kòrsou komo instrumentonan pa promové
transparensha i responsabilidat (accountability). Segun e rapòrt di TI, e introdukshon di e
konsehero di Corporate Governance a aumentá e transparensha supstansialmente den
proseduranan di nombramentu i dunamentu di retiro. Sinembargo, TI a konstatá ku no
opstante e introdukshon di e leinanan aki, e pensamentu ku ta dominá tabata ku e
konstelashon di miembronan di direktiva di entidatnan di Gobiernu mester mas tantu
posibel reflehá e konstelashon di e poder ehekutívo aktual.
Situashon aktual
Stichting Bureau Toezicht en Normering Overheidsentiteiten (SBTNO) ta funshoná komo
konsehero di Corporate Governance i ta entre otro responsabel pa duna konseho, sea di
ofisio òf riba petishon di un mandatario, òf Gobièrnu komo akshonista riba implementashon
di e Kódigo di Corporate Governance i e Lei di Corporate Governance den entidatnan di
Gobièrnu. Trabounan spesífiko ta inklui konseho riba formulashon di polítika di reservanan i
dividendo, transakshonnan di akshon, deskripshon di perfil i regulamentunan riba prosedura
pa nombramentu di direktiva. Ademas, tambe SBTNO ta duna konseho relashoná ku
proseduranan di despidimentu, kaminda e kumplimentu di estatutonan i e Kódigo Corporate
Governance ta hunga un papel sentral.
For di e informe anual di SBTNO di 2022 ta resultá ku ministernan, no opstante petishonnan
pa informashon adishonal, no semper a reakshoná i a sigui un riba ruta diferente husando
varios argumento. Loke ta sobresalí ta ku e kantidad di kasonan den kua ministernan a
desviá a krese relativamente aktualmente kompará ku añanan anterior.
Normalmente, ora SBTNO pidi informashon adishonal esaki ta kondusí ku ministernan
eventualmente ta suministrá e informashon aki, kual ta hasi ku SBTNO no mester duna un
opheshon serio (zwaarwegend bezwaar). Te ku aña 2022, no tabata usual pa e konsehero
duna opheshon serio despues di pidi informashon adishonal. Sinembargo, segun SBTNO, na
2022 esaki a kambia.
Un otro punto di atenshon for di e informe ta e obligashon ku entidatnan di Gobièrnu tin pa
entrega un plan di dividendo kada aña. Na 2022, e konsehero a risibí solamente algun
notifikashon pa kontrolá e plan di dividendo i e normanan di balansa, mientras ku na 2021
no a risibí ningun. Tambe ta resultá ku di e binti (20) entidatnan ku ta kai bou di e Kódigo
Corporate Governance, a risibí notifikashon solamente di dies (10), indikando ku e
entidatnan aki no ta kumplí ku e Kódigo Corporate Governance riba e punto aki.
Karel Frielink, abogado i hurista, ta enfatisá den su blog ku no opstante ku a funda e
Komishon di Evaluashon di Corporate Governance di Kòrsou na 2013, kual na 2015 a
identifiká defishenshanan i a duna rekomendashonnan balioso, te awe no a tuma luga
ningun evaluashon periodiko di e leinan di Corporate Governance. Ademas, e ta remarká ku
no a tuma akshon konkreto riba e rapòrt di e promé evaluashon, ku ta resultá den falta di
implementashon efektivo di Corporate Governance.
Kontrolaria General (Algemene Rekenkamer Curaçao) ta hunga un rol esensial den sostené
bon gobernashon i ta kontribuí na dunamentu di kuenta i rason i alabes transparensia den
sektor públiko. ARC ta investigá e kontrolá e kuenta anual di País i ta duna su konseho final. E
konseho aki ta duna Staten e posibilidat pa aprobá e kuenta anual, kual ta e base pa duna
ministernan ‘décharge’ pa nan maneho durante e aña. Na mes momento, e ta duna
komunidat un bista kon e maneho di Gobièrnu a duna komo resultado.
Den e rapòrt mas resien di ARC tokante e kuenta anual di 2021 di Gobièrnu di Kòrsou, ta
konstatá diferente opservashon ku ta di basta preokupashon. Esaki ta inkluí un pasamentu
konsiderabel di presupuesto (total di ANG 662,9 mion), pagonan ilegítimo (total di ANG 7,1
mion) dor di funshonarionan ku no tabatin outorisashon pa firma fakturanan pa paga, i
alabes defishenshanan den e maneho finansiero ku no ta kumplí ku normanan legal. E rapòrt
ta señalá spesífikamente defishenshanan den entre otro separashon di funshonn, funshon
interno di kontròl, outorisashon pa firma i e ousensia di reglanan formal pa maneho di
propiedatnan di material. Un otro opservashon ta relashoná ku insertidumbre tokante e
legalidat di kambionan den balansa, i tambe di gastunan i di entrada (total di ANG 4.041,4
mion), kual matoria por ser atribuí na e ausensia di dokumentunan fundamentá manera
kontrátonan, disposishonnan, fakturanan i petishon di kompra kual ta nesesario pa e kontrol
di kuentanan door di accountant.
Kontrolaria General (ARC) ta konkluí ku e kuenta anual 2021 di Gobièrnu no ta duna un
retrato konfiabel di e situashon finansiero di País Kòrsou pa 31 di desèmber 2021. ARC a
manda rekomendashon na minister di Finansa i Konseho di Minister pa ehekutá e metanan
ku ta ser menshoná den e Roadmap, kual ta dirihí na mehorashon di e maneho finansiero,
komo e prioridat. Mas aleu, ta rekomendá pa asegurá ku tin personal dediká i medionan
finansiero adekuá, pa por tin kumplimento estrikto di e lei i regulashonnan, pa
obligashonnan finansiero solamente ta ser inisiá pa funshonarionan outorisá, i e mesun
rekesitonan pa ehekutá pagonan dor di personanan outorisá. Alabes ta rekomendá tambe pa
konsiderá sankshon pa no kumpli ku lei i regulashonnan. Finalmente introdusí un manera di
supervishon riba tur organisashon den sektor priva, kaminda nan por entrega nan kuentanan
anual na Ministerio di Finansa na tempu.
Futuro
E opservashonnan di ARC i SBTNO ta mustrá ku no obstante e ambisioso meta di e diferente
leinan i regulashon, e kumplimentu di esakinan ta laga hopi di desea. Esaki ta trese
kuestionamentu tokante e impakto real di leinan i e motibunan pakiko nan no ta ser kumplí.
Ta importante pa no solamente introdusí mekanismonan nobo, sino tambe pa komprondé
pakiko e reglanan aki no ta logra e efekto deseá. Mientras ku ta importante pa implementá
mekanismonan nobo, ta di suma importansha invertí den un kultura di integridat. Un kultura
sólido di integridat, sostené pa medidanan preventivo, inisiativanan edukativo i
investigashon ta forma un pilar fundamental pa restorá e konfiansa i logra mehorashonnan
den sektor públiko. Un bureau nashonal independiente di integridat por hunga un papel
klave den esaki. Esaki no solamente ta eksihí pa funda e organisashon aki, sino tambe e
mester risibi un apoyo polítiko real, outoridat adekuá, i tambe medionan i autonomia pa por
operá efektivamente. Ta importante pa Kòrsou no solamente enfoká riba establesé reglanan,
sino tambe pa krea un ambiente kaminda e reglanan aki por ser implementá i por ser kumplí
ku ne efektivamente.
OPINIESTUK:
REFLECTIE OP ACCOUNTABILITY IN DE PUBLIEKE SECTOR
In het kader van de 10-jarige publicatie van het National Integrity System assessment (NIS)-
rapport van Transparency International (TI) uit 2013, organiseert Kòrsou Transparente op
vrijdag 8 december 2023, daags voor de United Nations Anti-Corruption Day, het seminar
‘Integrity in Governance: a prerequisite forsustainable growth in Curaçao’. De keynote speech
wordt verzorgd door Lousewies van der Laan, directeur Transparency International
Nederland. Voorafgaand zal Nelly Schotborgh, destijds de hoofdonderzoeker van het
assessment, reflecteren op de ontwikkelingen sinds de publicatie van het rapport.
In aanloop naar het seminar heeft Kòrsou Transparente verschillende artikelen gepubliceerd
waarin specifieke aanbevelingen uit het onderzoek worden belicht. Dit artikel gaat in op de
vierde en tevens laatste hoofdaanbeveling uit het TI-rapport die benadrukt dat de overheid
moet werken aan het waarborgen van grotere onafhankelijkheid en meer accountability in de
publieke sector. Het gaat hierbij om het naleven van de beginselen van behoorlijk bestuur,
waarbij alle interne mechanismen (structuren en processen) ter waarborging van
verantwoording en integriteit aanwezig moeten zijn. Van belang is de naleving te monitoren
en gewenst gedrag aan te moedigen en ongewenst gedrag te sanctioneren. In dit artikel
worden enkele aspecten met betrekking tot deze aanbeveling behandeld.
De bevindingen van Transparency International uit 2013
Het TI rapport benadrukt de uitdagingen van de publieke sector op het gebied van integriteit.
De sterke invloed van de uitvoerende macht op benoemingen en beleidsbeslissingen zou het
effectief functioneren van de publieke sector belemmeren. Zowel de actieve bemoeienis als
de passieve houding van de uitvoerende macht zouden het vermogen van de publieke sector
om daadkrachtig te functioneren beperken. Geconstateerd werd een tekort aan effectieve
handhavingsmechanismen voor integriteitsregels en het niet aanwezig zijn van
vertrouwenspersonen om ambtenaren in staat te stellen integriteitskwesties vertrouwelijk te
bespreken. Staatsbedrijven en stichtingen ondervinden uitdagingen met betrekking tot
transparantie en verantwoording, waarbij zowel de letter als de geest van de corporate
governance-code onvoldoende worden nageleefd, aldus het rapport van TI uit 2013.
Voor de overheidsentiteiten werden in 2010 op Curaçao de Landsverordening corporate
governance en het Landsbesluit Code Corporate Governance Curaçao van kracht als
instrumenten ter bevordering van transparantie en accountability. Volgens het TI-rapport
heeft de introductie van de corporate governance-adviseur de transparantie in benoemingsen ontslagprocedures aanzienlijk vergroot. Niettemin constateerde TI dat ondanks de
invoering van deze wet- en regelgeving, de overheersende opvatting was dat de samenstelling
van bestuursleden van overheidsentiteiten zo veel mogelijk moet lijken op de samenstelling
van de zittende politieke leiding.
Huidige stand van zaken
De Stichting Bureau Toezicht en Normering Overheidsentiteiten (SBTNO) fungeert als adviseur
corporate governance en is onder meer belast met het ambtshalve of op diens verzoek
adviseren van de opdrachtgever, de aandeelhouder dan wel de overheid over de
implementatie van de Code Corporate Governance en de Landsverordening corporate
governance in oveheidsentiteiten. Specifieke werkzaamheden betreffen onder andere
advisering bij het vaststellen van reserverings- en dividendbeleid, aandelentransacties,
profielschetsen en procedureregels bij bestuur benoemingen, evenals adviseren over
ontslagprocedures, waarbij naleving van statuten en de Code Corporate Governance centraal
staat.
Uit het verslag van de SBTNO van 2022 blijkt dat ministers, ondanks verzoeken om nadere
informatie, niet altijd hebben gereageerd en vervolgens gemotiveerd zijn afgeweken van het
advies van de adviseur. Opvallend is dat het aantal gevallen waarin ministers afgeweken zijn
verhoudingsgewijs aanzienlijk is toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren.
Normaliter leiden verzoeken van SBTNO om aanvullende informatie ertoe dat ministers alsnog
voorzien in de benodigde informatie, waardoor de SBTNO minder zwaarwegende bezwaren
hoeft af te geven. Tot het jaar 2022 kwam het zelden voor dat de adviseur na een verzoek om
nadere informatie zwaarwegende bezwaren afgeeft. In 2022 was dit volgens SBTNO echter
anders.
Een ander aandachtspunt uit het verslag betreft de verplichting voor
overheidsvennootschappen om jaarlijks een dividendbeleid op te stellen. In 2022 heeft de
adviseur slechts enkele meldingen ontvangen voor toetsing van het dividendbeleid en de
balansnormering, terwijl in 2021 helemaal geen meldingen werden ontvangen. Daarnaast
blijkt dat van tien (10) van de twintig vennootschappen die onder de Code Corporate
Governance vallen er nooit meldingen zijn ontvangen voor de toetsing van het dividendbeleid,
wat aangeeft dat deze vennootschappen de Code Corporate Governance op dit punt niet
naleven.
Karel Frielink, advocaat en rechtsgeleerde, benadrukt in zijn blog dat ondanks de oprichting
van de Commissie Evaluatie Corporate Governance Curaçao in 2013, die in 2015
tekortkomingen identificeerde en waardevolle aanbevelingen deed, er sindsdien geen
periodieke evaluatie van de corporate governance wet- en regelgeving heeft plaatsgevonden.
Bovendien merkt hij op dat er geen concrete acties zijn ondernomen naar aanleiding van het
rapport van de eerste uitgevoerde evaluatie, waardoor de implementatie van een effectieve
corporate governance achterblijft.
De Algemene Rekenkamer Curaçao (ARC) speelt een essentiële rol bij het ondersteunen van
good governance en draagt bij aan verantwoording en transparantie binnen de publieke
sector. De ARC onderzoekt de jaarrekening van het Land en voorziet die van een oordeel. Dit
oordeel stelt de Staten in staat in te stemmen met de jaarrekening, wat de basis legt voor het
verlenen van décharge aan de ministers voor het gevoerde beleid. Tegelijkertijd geeft het de
bevolking inzicht in het gevoerde beleid op basis van de onderzoeksresultaten.
In het meest recente rapport van de ARC over de jaarrekening van 2021 van het Land Curaçao
worden een aantal zorgwekkende bevindingen geconstateerd. Deze omvatten aanzienlijke
begrotingsoverschrijdingen (totaal ANG 662,9 miljoen), onrechtmatige betalingen (totaal ANG
7,1 miljoen) door functionarissen die niet bevoegd waren facturen betaalbaar te stellen, en
tekortkomingen in het financiële beheer die niet voldoen aan de wettelijke normen. Het
rapport wijst specifiek op tekortkomingen in functiescheiding, interne controlefuncties,
tekenbevoegdheden en het ontbreken van formele regels voor het beheren van materiële
bezittingen. Een ander onderzoeksresultaat betreft de onzekerheid over de rechtmatigheid
van balansmutaties, uitgaven en inkomsten (totaal ANG 4.041,4 miljoen), voornamelijk
toegeschreven aan het ontbreken van onderliggende documenten, zoals overeenkomsten,
beschikkingen, facturen en bestelbonnen benodigd voor de accountantscontrole.
De ARC concludeert dat de jaarrekening 2021 geen getrouw beeld geeft van de financiële
positie van het Land per 31 december 2021. De ARC doet de minister van Financiën en de Raad
van Ministers de aanbeveling om de realisatie van doelstellingen in de Roadmap gericht op
het verbeteren van het financieel beheer als topprioriteit te beschouwen. Verder wordt
aanbevolen om te zorgen voor toegewijd personeel en financiële middelen, strikte naleving
van de wet- en regelgeving door financiële verplichtingen uitsluitend aan te laten gaan door
daartoe gemandateerde functionarissen, en betalingen uit te voeren door bevoegde
personen. Het overwegen van sancties voor het niet naleven van de wet- en regelgeving wordt
ook aanbevolen, evenals het houden van toezicht op alle instellingen in de collectieve sector,
zodat zij tijdig hun jaarrekeningen bij het Ministerie van Financiën indienen.
Toekomst
De bevindingen van de ARC en de SBTNO tonen aan dat ondanks de ambitieuze doelstellingen
van de wet- en regelgeving, de naleving ernstig tekortschiet. Dit roept vragen op over de
werkelijke impact van regelgeving en de redenen waarom deze niet worden nageleefd. Het is
belangrijk om niet alleen nieuwe mechanismen te introduceren, maar ook om te begrijpen
waarom bestaande regels en voorschriften niet het beoogde effect hebben. Terwijl het
inzetten van nieuwe mechanismen belangrijk is, verdient het investeren in een
integriteitscultuur bijzondere aandacht. Een gedegen cultuur van integriteit, ondersteund
door preventieve maatregelen, educatieve initiatieven, en onderzoek vormt een
fundamentele pijler voor het herstellen van het vertrouwen en het realiseren van de
verbeteringen in de publieke sector. Hierbij kan een onafhankelijk nationaal bureau voor
integriteit een sleutelrol spelen. Dit vereist niet alleen haar oprichting maar ook
daadwerkelijke politieke steun, toereikende bevoegdheden, middelen en autonomie om
effectief te kunnen opereren. Het is belangrijk dat Curaçao zich niet alleen richt op het
vaststellen van regels maar tevens op het creëren van een omgeving waarin deze regels
effectief kunnen worden geïmplementeerd en nageleefd.
